Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία την Κυριακή 2 Απριλίου 2017, στις 6.00 μ.μ. το 6^ο Επιμορφωτικό Σεμινάριο, του Β’ Εκπαιδευτικού κύκλου του προγράμματος της Ιεράς Μητρόπολης Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως με τίτλο «Εθελοντική Διακονία Ογκολογικών Ασθενών» με ειδική θεματική ενότητα «Ψυχοκοινωνικές Προσεγγίσεις στην φροντίδα του Ογκολογικού ασθενούς».

Η Θεματική ενότητα του έκτου Σεμιναρίου του Β’ Εκπαιδευτικού κύκλου του προγράμματος αφορούσε τη σημασία του Πένθους στην Ογκολογική Φροντίδα με έμφαση στον παρεμβατικό ρόλο του Κοινωνικού Λειτουργού και του Ψυχολόγου αντίστοιχα στην διαδικασία της ψυχοκοινωνικής στήριξης.

Πρώτος ομιλητής ήταν ο Διευθυντής Κοινωνικής Υπηρεσίας Γ.Ο.Ν.Κ. «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ») MSW-PHD OF ONCOLOGY κ. Βασίλειος Μπούνταλης. Ο κ. Μπούνταλης ανέπτυξε εμπεριστατωμένα τον ρόλο του κοινωνικού λειτουργού στην ογκολογική φροντίδα. Ο ομιλητής ανέφερε ότι τα αρνητικά συναισθήματα που συνήθως εμφανίζονται μπορούν να ξεπεραστούν μέσα από την κάλυψη της ανάγκης των ασθενών να εκφραστούν, να μιλήσουν, να διερευνήσουν το νόημα της ασθένειας αλλά και της ζωής και να λάβουν υποστήριξη. Σύμφωνα με τον κ. Μπούνταλη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο κοινωνικό στίγμα που αντιμετωπίζουν τα άτομα εξαιτίας του καρκίνου, καθώς και σε ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα που νιώθουν και το οποίο είναι η κοινωνική απομόνωση. Ο φόβος που νιώθει το άτομο με καρκίνο είναι εμφανής και στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, το οποίο δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί την κατάσταση και πώς να συμπεριφερθεί στο άτομο με καρκίνο.

Στην εμπεριστατωμένη και πλούσια σε πληροφορίες εισήγηση του ο κ. Μπούνταλης ανέλυσε ότι ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού και η επιστημονική του κατάρτιση τον βοηθούν ν’ αποτελέσει τον άμεσο «συνήγορο» του ασθενούς όταν ο ίδιος βιώνει την άρνηση τις κατάστασή του και απομονώνεται, το αίσθημα της οργής που συχνά τον διακατέχει, το αυξημένο άγχος για την κατάστασή του και τις επιπτώσεις στην ζωή του , την κατάθλιψη, την ελπίδα.

Παρέχεται η δυνατότητα στον ασθενή αρχικά να εκτονώσει αυτὰ του τα συναισθήματα και στην συνέχεια να τα μετατρέψει σε θετική ενέργεια καθιστώντας τον πιο συνεργάσιμο με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, λιγότερο καχύποπτο, περισσότερο έτοιμο ν’ αντιμετωπίσει τις πιθανὲς δυσκολίες που θα του παρουσιαστούν και να βρει νέους κώδικες επικοινωνίας με το οικογενειακό του περιβάλλον (όταν υπάρχει).

Τα προβλήματα υγείας, όπως ο καρκίνος, έρχονται ν’ ανατρέψουν στις περισσότερες περιπτώσεις μία ομαλή πορεία ζωής αποσταθεροποιώντας τον πάσχοντα αλλά και το περιβάλλον του οικογενειακό και κοινωνικό όπου παρατηρείται ένταση ή χαλάρωση των σχέσεων. Αποτελεί θα λέγαμε έναν μηχανισμό που πυροδοτεί εξελίξεις που σχετίζονται κυρίως με τις προ της νόσου ισορροπίες και σχέσεις.

Ο κ. Μπούνταλης ανέφερε επίσης ότι η περίοδος του πένθους συνοδεύεται από περίπλοκες ψυχοσωματικές αντιδράσεις που μπορεί να είναι και πολύ επώδυνες, μπορούν όμως να ξεπεραστούν μέσα από το βίωμά τους. Όπως κάθε άνθρωπος νιώθει, σκέφτεται και δρα διαφορετικά, έτσι και πενθεί διαφορετικά. Επίσης, κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διαφορετικά την απώλεια και προσπαθεί να ανταπεξέλθει με άλλους τρόπους στον πόνο και τη θλίψη. «Δεν υπάρχει ένας «σωστός» τρόπος για να πενθήσουμε κάτι που χάσαμε». Υπάρχουν, ωστόσο, τρόποι που μας βοηθούν να προχωρήσουμε και τρόποι που μας καθιστούν προσκολλημένους στην απώλεια. Η διαχείριση του πένθους είναι συχνά μια δύσκολη και επώδυνη διαδικασία που απαιτεί κουράγιο και δύναμη από όλους.

Δεύτερη ομιλήτρια ήταν η Τελειόφοιτη Φοιτήτρια Κοινωνικής Εργασίας, Εκπαιδευόμενη Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδευόμενη Κοινωνική Λειτουργός στο Γενικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Γ.Ο.Ν.Κ «οι Άγιοι Ανάργυροι», κα Χατζημιχαηλίδη Αννίτα. Η κυρία Χατζημιχαηλίδη τόνισε τον ρόλο και την δυναμική του πένθους στην ογκολογική φροντίδα. Σύμφωνα με την ομιλήτρια το πένθος είναι η διαδικασία που ακολουθεί ο ψυχικός μας οργανισμός όταν βρίσκεται μπροστά στην απώλεια και μέχρι να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση και καθορίζεται από κάποια στάδια.

1. Άρνηση (μούδιασμα και σοκ): «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
2. Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3. Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4. Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
5. Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
6. Σύμφωνα με την ομιλήτρια ο ογκολογικός ασθενής από τη στιγμή της διάγνωσης της νόσου, βιώνει την απώλεια της ψυχολογικής και κοινωνικής του ταυτότητας, στη μορφή που υπήρχε μέχρι την εμφάνιση της νόσου, καθώς έρχεται αντιμέτωπος με μία σειρά από συναισθηματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές, καθημερινές αλλαγές.

Σχετικά με τον ρόλο του Πένθους στον ογκολογικό ασθενή η κ. Χατζημιχαηλίδη ανέφερε ότι ο ασθενής βιώνει μια σειρά από απώλειες σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο, η αυτονομία του περιορίζεται, η ταυτότητα του μειώνεται, η αυτοεκτίμηση του αλλάζει. Ο πάσχων έρχεται αντιμέτωπος με ένα μέλλον που είναι αβέβαιο και μια αίσθηση απώλειας ελέγχου σε ζωτικές παραμέτρους της ζωής του. Για τον λόγο αυτό την περίοδο αυτή ο ασθενής πενθεί με ιδιαίτερη φόρτιση 1) Απώλειες που έχει ήδη βιώσει σε προηγούμενα στάδια 2) Απώλειες που βιώνει στο παρόν 3) Απώλειες για όσα δεν έχει ζήσει ακόμα.
Καταλήγοντας η ομιλήτρια τόνισε ότι ο Κοινωνικός Λειτουργός στόχο έχει τη ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ του ασθενούς και της οικογένειας του, σε όλη την πορεία της νόσου, από την στιγμή της διάγνωσης ως το τελικό στάδιο ή την αποθεραπεία.

Τρίτη ομιλήτρια ήταν η Σγος (ΑΒΜΕ) Μεϊντάνη Παρασκευή, Ψυχολόγος MSc Κλινικής και Κοινοτικής Ψυχολογίας στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας (ΓΝΑ),Ψυχοεκπαίδευση-Συμπερ. Με εξειδίκευση στην Θεραπεία Οικογένειαςκαι Εκπαιδεύτρια Αποτελεσματικού Γονέα Gordon Training Hellas Ομαδική Αναλυτική Θεραπεία HOPE in Group Analysis (ειδ). Η κυρία Μειντάνη ανέπτυξε την διαδικασία του Πένθους και τον τρόπο αντιμετώπισης του κάθε σταδίου από την πλευρά του ψυχολόγου. Η ομιλήτρια ανέφερε πως η απώλεια μετά από μία παρατεταμένη ασθένεια όπως ο καρκίνος, είναι διαφορετική από αυτήν που βιώνουν όσοι έχασαν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο ξαφνικά. Όταν κάποιος έχει μία παρατεταμένη ασθένεια, πολλά από τα αγαπημένα του πρόσωπα νιώθουν συναισθηματικά την απώλειά του πριν τον θάνατό του, γιατί συνειδητοποιούν την πιθανότητα μίας τέτοιας κατάστασης.

Είναι μία φυσιολογική αντίδραση και βοηθά ουσιαστικά το άτομο να προετοιμαστεί για αυτήν την απώλεια. Συνήθως, η περίοδος πριν τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου, είναι μία περίοδος όπου όλα τα κοντινά πρόσωπα νιώθουν καταβεβλημένα από την πιθανότητα της απώλειας. Σύμφωνα με την κυρία Μεϊντάνη ο ψυχολόγος πρέπει να είναι ειδικά εκπαιδευμένος να έχει μεγάλη εμπειρία στο να βοηθάει ανθρώπους να διαπραγματεύονται αποτελεσματικά τα συναισθηματικά και άλλα προσωπικά τους προβλήματα. Επίσης να είναι ικανός να αξιολογεί και να αντιμετωπίζει συναισθηματικές διαταραχές, προβλήματα συμπεριφοράς, καθώς και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η διαδικασία της ψυχολογικής θεραπείας στον καρκίνο περιλαμβάνει κυρίως διάλογο και τη σκέψη.

Στο άκουσμα μιας ανίατης νόσου η ζωή τόσο του ασθενή όσο και της οικογένειάς του αλλάζει ριζικά. Το μέλλον τούς επιφέρει μία αναθεώρηση των ονείρων τους καθώς και του παρελθόντος τους, το οποίο έρχεται στην επιφάνεια με σκοπό να βρεθεί μία εξήγηση της κατάστασης.

Όπως κάθε άνθρωπος σε αυτό τον κόσμο είναι μοναδικός έτσι και κάθε εμπειρία πένθους βιώνεται μοναδικά. Τα στάδια του πένθους αποτελούν κοινούς τρόπους αντίδρασης πολλών ανθρώπων, όχι όμως όλων. Ορισμένοι μπορεί να βιώσουν κάποια από αυτά, ενώ κάποιοι άλλοι να μη βιώσουν κανένα. Η χρονική διάρκεια που χρειάζεται το άτομο για να περάσει από αυτά τα στάδια ποικίλλει: από λίγα μόνο λεπτά και ώρες μέχρι μήνες, ή ακόμα και να μην ολοκληρωθούν ποτέ.

Καταλήγοντας η κυρία Μεϊντάνη τόνισε διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο. Η ψυχική επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά. Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους. Ορισμένοι άνθρωποι θα νιώσουν καλύτερα μέσα σε κάποιες εβδομάδες ή μήνες. Κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Ο καρκίνος από τη στιγμή που θα διαγνωστεί συνοδεύεται από ένα σύνολο αρνητικών συναισθημάτων. Το άτομο τον αντιμετωπίζει με έντονο φόβο, ενώ μπορεί να εμφανιστούν συναισθήματα πανικού και τρόμου λόγω της πιθανής κατάληξης της ζωής του ασθενούς. Οι απόψεις και πεποιθήσεις που επικρατούν για τον καρκίνο και τον συνδέουν με το θάνατο οδηγούν το άτομο σε μια κακή σωματική και ψυχοκοινωνική κατάσταση, ενώ μειώνεται και η ποιότητα ζωής των ατόμων με καρκίνο. Από τα περισσότερα άτομα ο καρκίνος αντιμετωπίζεται ως μία απειλητική για τη ζωή νόσο που δημιουργεί στο άτομο αισθήματα αβεβαιότητας για την πρόγνωση και ερωτηματικών για την αιτιολόγηση της εμφάνισης της ασθένειας. Επιπλέον, το άτομο με καρκίνο νιώθει το κοινωνικό στίγμα αι το φόβο για το θάνατο, κάτι που επιδεινώνει την ψυχοκοινωνική κατάσταση και την ποιότητας ζωής του ατόμου.
Οι ασθενείς με κακοήθη νοσήματα αντιμετωπίζουν διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα τα οποία έχουν επιπτώσεις και στην πορεία και έκβαση της ασθένειας αλλά και στις πτυχές και την ποιότητα της ζωής του ασθενούς. Το άτομο που πάσχει από καρκίνο δεν αντιμετωπίζει μόνο σωματικά προβλήματα και διαταραχές της ομαλής λειτουργίας του οργανισμού αλλά και διαταραχές στην ψυχική του υγεία και ισορροπία και στα συναισθήματά του. Βιώνει ανασφάλεια, άγχος, αβεβαιότητα, αγωνία και προβληματισμούς καθώς και ερωτηματικά. Η αγωνία που δημιουργείται εξαιτίας της έκβασης και πορείας της ασθένειας απαιτεί εκτός από την νοσηλευτική/ ιατρική αντιμετώπιση και μια ψυχοκοινωνική/ συναισθηματική παρέμβαση. Σε ψυχολογικό επίπεδο απαιτείται η αξιολόγηση και καταγραφή των αναγκών και προβλημάτων των ασθενών έτσι ώστε να τους δοθεί η κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη. Η ψυχολογική στήριξη μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αποκτήσουν δύναμη ώστε να αντιμετωπίσουν τη θεραπεία και τις παρενέργειες που έχει.

Μετά από τις εισηγήσεις των ειδικών ακολούθησαν τοποθετήσεις και συζήτηση με τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα. Συγκεκριμένα ακολούθησαν πολλές ερωτήσεις αλλά και παρεμβάσεις από διακεκριμένους παρευρισκομένους όπως οι καθηγητές της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κος Νικόλαος Ξιώνης και Κολοβοπούλου Μαρίνα. Με την ενεργή συμμετοχή των συμμετεχόντων καθ’ όλη τη διάρκεια του συνεδρίου καθώς και μέσα από ερωτήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλες τις ενότητες, δόθηκαν απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που αντιμετωπίζει ο ογκολογικός ασθενής και το περιβάλλον του.