Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2016, στις 5.30 μ.μ. το τρίτο εκπαιδευτικό μάθημα του δεύτερου κύκλου του Εκπαιδευτικού προγράμματος της Ιεράς Μητρόπολης Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως με τίτλο «Εθελοντική Διακονία Ογκολογικών Ασθενών» με ειδική θεματική ενότητα «Ψυχοκοινωνικές Προσεγγίσεις στην φροντίδα του Ογκολογικού ασθενούς».

Πρώτη ομιλήτρια ήταν η κυρία Αναστασοπούλου Ειρήνη, Νοσηλεύτρια ΜSc στο Γενικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Γ.Ο.Ν.Κ. οι «Άγιοι Ανάργυροι», εξιδεικευμένη στον χρόνιο πόνο και την ανακουφιστική αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενούς. H κυρία Αναστασοπούλου τόνισε ότι αναφερόμενοι στην παρηγορητική ή άλλως συμπτωματική ή ανακουφιστική θεραπεία κάνουμε λόγο για μια προσέγγιση φροντίδας και υποστήριξης στην οποία συνυπολογίζονται οι συναισθηματικές, ψυχολογικές και πνευματικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες με τρόπο ώστε να έχουν ισότιμη βαρύτητα με τις εκάστοτε επικρατούσες σωματικές-παθολογικές απαιτήσεις. Σκοπός της παρηγορητικής φροντίδας είναι η διασφάλιση της όσο δυνατόν καλύτερης ποιότητας ζωής στον ασθενή και στην οικογένεια του.
Η κυρία Αναστασοπούλου συνεχίζοντας τόνισε ότι το θεμέλιο της ανακουφιστικής φροντίδας είναι η αντιμετώπιση των φυσικών, ηθικό-κοινωνικών και ψυχολογικών αναγκών σε κάθε επίπεδο. Η φροντίδα αυτή θεμελιώνεται στη συνδυασμένη και οργανωμένη δράση επιστημών, απαιτείται δηλαδή μια διεπιστημονική προσέγγιση ιατρών, νοσηλευτών, κοινωνικών λειτουργών κ.α. Είναι γεγονός ότι έχει τελεστεί αρκετή πρόοδος στην αντιμετώπιση του πόνου και άλλων συμπτωμάτων στα οποία υπόκεινται ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.

Συνεχίζοντας η ομιλήτρια ανέφερε ότι η ψυχολογική επιβάρυνση των χρόνια ασθενών απ το αίσθημα του πόνου είναι έντονη και προκαλεί σωρεία άλλων δυσάρεστων σκέψεων και ενεργειών. Πολλές φορές ενδέχεται να οδηγήσει τα άτομα αυτά σε κατάθλιψη, να προκαλέσει ένα αίσθημα εγκατάλειψης, το οποίο με τη σειρά του να οδηγήσει σε απεγνωσμένες επιθυμίες, όπως είναι μη υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή η ευθανασία, επιθυμίες οι οποίες κατ’ ουσία δεν είναι απόρροια έλλογης, ενσυνείδητης επιλογής αλλά απεγνωσμένη πράξη προσέλκυσης ενδιαφέροντος, προσοχής και σε κάποιες περιπτώσεις επιβεβαίωσης. Ενδέχεται όμως να δημιουργηθεί στον ασθενή η αίσθηση ότι γίνεται βάρος στους οικείους του, αφού η απώλεια της αυτονομίας του και πολλές φορές και της ικανότητας αυτοεξυπηρέτησής του ενδέχεται να προκαλούν το έλεος των άλλων αλλά και αισθήματα αγανάκτησης σε ακραίες περιπτώσεις, γεγονότα που δεν περνούν απαρατήρητα από ένα πρόσωπο ιδιαίτερα ευάλωτο και ευαίσθητο υπό αυτές τις περιστάσεις.
Η δεύτερη μεγάλη ομάδα στην οποία απευθύνεται η παρηγορητική φροντίδα είναι το οικείο συγγενικό αλλά και φιλικό περιβάλλον. Εδώ η υποστήριξη παρέχεται σε τέσσερα στάδια: κατά το στάδιο της διάγνωσης και της θεραπείας , τη στιγμή του θανάτου αλλά και κατά την πένθιμη περίοδο. Η υποστήριξη σε αυτή την ομάδα έχει κατά κύριο λόγο χαρακτήρα ψυχολογικό, μέλημα είναι η πλήρης και σαφής κατανόηση της κατάστασης του ασθενούς, η υποστήριξη αλλά και μη παροχή « οδηγιών» συμπεριφοράς προς το πάσχον πρόσωπο.

Η θεραπεία πόνου είναι αναπόσπαστο τμήμα ενός πολυδύναμου σχεδίου ολιστικής φροντίδας. Πρέπει να είναι ανάλογη της πορείας της νόσου. Πρέπει να εφαρμόζει το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα έχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης πολλών θεραπευτικών σχημάτων ταυτόχρονα. Απαιτεί συνέχεια στη θεραπεία και επανειλημμένη επανεκτίμηση της αποτελεσματικότητας και ασφάλειας των χρησιμοποιούμενων θεραπευτικών σχημάτων.

Οι θεραπευτικές δυνατότητες, που έχουμε στη διάθεση μας, περιλαμβάνουν θεραπεία υποκείμενης νόσου, φαρμακευτική προσέγγιση ,επεμβατική προσέγγιση (αναισθησιολογική, νευροχειρουργική), μη φαρμακευτική- μη επεμβατική προσέγγιση (βελονισμός, TENS, φυσιοθεραπεία, ψυχοθεραπεία κ.λπ.), Παρηγορητική (εγχειρήσεις, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία) φαρμακευτική αντιμετώπιση βασίζεται σε μη οπιοειδή αναλγητικά, οπιοειδή αναλγητικά, συνοδά φάρμακα και προληπτικά φάρμακα. Ρυθμίζοντας τη φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να έχουμε υπόψη τα εξής: Θα πρέπει να χορηγούμε επαρκή δόση φαρμάκου. Η τιτλοποίηση της δοσολογίας είναι διαφορετική για κάθε ασθενή. Η χορήγηση πρέπει να είναι συστηματική σε τακτά χρονικά διαστήματα και όχι επί πόνου με προτίμηση σε σκευάσματα βραδείας αποδέσμευσης. Ο ασθενής θα πρέπει να είναι ενημερωμένος για την αντιμετώπιση παροξυσμικού πόνου λαμβάνοντας δόση διάσωσης με σκευάσματα άμεσης απελευθέρωσης και ταχείας δράσης. Τα φαρμακευτικά σχήματα, που χρησιμοποιούμε, θα πρέπει να βασίζονται στην αναλγητική κλίμακα του Π.Ο.Υ.

Τα μη οπιοειδή αναλγητικά περιλαμβάνουν το ακετυλοσαλικυλικό οξύ, την παρακεταμόλη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ). Είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση του ήπιου έως μέτριου πόνου. Εχουν δράση κυρίως περιφερική, πιθανόν και κεντρική. Παρουσιάζουν συνεργική δράση με τα οπιοειδή. Εμφανίζουν φαινόμενο οροφής. Δεν προκαλούν ανοχή ή εξάρτηση. Τα ΜΣΑΦ χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην αντιμετώπιση κάθε χρόνιου πόνου.Οι κυριότερες παρενέργειες αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα , τον πηκτικό μηχανισμό ,τους νεφρούς και το κεντρικό νευρικό σύστημα ( συνήθως ήπιες και παροδικές). Τα νεότερα ΜΣΑΦ έχουν μηδαμινή δράση στο γαστρεντερικό και στον πηκτικό μηχανισμό.

Τα οπιοειδή αναλγητικά αποτελούν τον ακρογωνίος λίθος για την αντιμετώπιση του μέτριου έως σοβαρού πόνου. Είναι αποτελεσματικά , τιτλοποιούνται εύκολα με μια σχέση ωφέλειας – κινδύνου εξαιρετική. Παρουσιάζουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ναυτία και δυσκοιλιότητα (οι πιο συχνές), έμετος, γαστρίτιδα, υπνηλία , σύγχυση (πιθανή ένδειξη για μείωση της δόσης), παραισθήσεις, καταστολή αναπνευστικού (μηδαμινός κίνδυνος στην πραγματικότητα ), ανοχή, σωματική εξάρτηση, ψυχική εξάρτηση και εθισμός (ειδικά οι τελευταίες παρενέργειες είναι υπεύθυνες για την “Οπιοφοβία”.Η σωστή επιλογή οπιοειδούς βασίζεται στη φαρμακοδυναμική , στη φαρμακοκινητική , στο χρόνο ημίσειας ζωής, στην ισχύ και ισοδυναμία του σκευάσματος, καθώς επίσης στην παθοφυσιολογία , στην ένταση, στα χαρακτηριστικά του πόνου και σε προηγούμενες εμπειρίες του ασθενή. Χρησιμοποιώντας οπιοειδή θα πρέπει να έχουμε υπόψη τα εξής: Η συγχορήγηση με συνοδά φάρμακα προκαλεί ενίσχυση της δράσης τους, απαιτεί μικρότερη δόση και παρουσιάζει μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης ανοχής. Η δόση είναι όση χρειάζεται ο άρρωστος. Δεν υπάρχει οροφή. Μόνο περιορισμό αποτελούν οι παρενέργειες. Σε περίπτωση ανάγκης αύξησης δόσης αυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 30% της τελευταίας δόσης, ενώ η μείωση δόσης γίνεται σταδιακά όχι μειώνοντας τη δόση πάνω από 20%. Χρειάζεται στενή παρακολούθηση στη φάση της τιτλοποίησης.

Τα συνοδά φάρμακα είναι φάρμακα, που η πρωταρχική τους ένδειξη είναι άλλη από την αντιμετώπιση του πόνου. Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση πόνου, που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στα παραδοσιακά αναλγητικά. Επιτρέπουν τη μείωση της δόσης των αναλγητικών με επακόλουθο την ελάττωση των παρενεργειών καθώς και την αντιμετώπιση άλλων συμπτωμάτων. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν διαφόρων ειδών φάρμακα: Αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά, κορτικοστεροειδή, τοπικά αναισθητικά, βενζοδιαζεπίνες, νευροληπτικά, ψυχοδιεγερτικά, αντιισταμινικά, α2 αγωνιστές (κλονιδίνη), νιφεδιπίνη, κεταμίνη, μυοχαλαρωτικά, καλσιτονίνη, διφωσφωνικά, ραδιοϊσότοπα, καψαϊσίνη.
Στα προληπτικά φάρμακα ανήκουν τα αντιεμετικά, τα υπακτικά και τα προστατευτικά του γαστρικού βλεννογόνου.Η ανακούφιση από τον πόνο αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Ο καρκινικός πόνος, που δεν ανακουφίζεται, προκαλεί μείωση της ποιότητα ζωής, της λειτουργικότητας, της δραστηριότητας, της όρεξης, της παραγωγικότητας, του εισοδήματος και της διάθεσης για συνέχιση της θεραπείας. Επίσης αυξάνει τα έξοδα του ασθενούς και της οικογένειας του, το κόστος νοσηλείας , τον αριθμό εισαγωγών στα νοσοκομεία , τη διάρκεια νοσηλείας, τον πόνο και τη δυστυχία και τις ιδέες αυτοκτονίας .

Δεύτερος ομιλητής ήταν ο κύριος Βασίλης Αλιβιζάτος, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός. Ο κύριος Αλιβιζάτος παρουσίασε την σημασία της ψυχοκοινωνικής στήριξης στις ομάδες νεαρών ενηλίκων έτσι όπως ο ίδιος την έχει βιώσει όλα αυτά τα χρόνια που αντιμετωπίζει την ασθένεια του καρκίνου. Ο κύριος Αλιβιζάτος ανέφερε χαρακτηριστικά «όλα αυτά τα χρόνια που ανέβαινα το βουνό μου, τον Γολγοθά μου ορισμένες φορές έχανα την πίστη μου αναλογιζόμουν πόσο άτυχος ήμουν, «γιατί να μου συμβεί εμένα αυτό». Όμως με την βοήθεια πάντα των δικών μου ανθρώπων αλλά και του Θεού ξαναέβρισκα την πίστη και την δύναμη και αποφάσιζα να αφήσω πίσω μου τα «γιατί» και να προσηλωθώ στο «τί» πρέπει να κάνω τώρα και «πώς» να το κάνω». Ο κύριος Αλιβιζάτος ανέπτυξε την σπουδαιότητα που έχει η επικοινωνία στην ογκολογική φροντίδα και η οποία αποτελεί ένα κρίσιμο συστατικό στην ογκολογική φροντίδα των νέων ανθρώπων. Σύμφωνα με τον κύριο Αλιβιζάτο η καλή και ειλικρινής επικοινωνία συντελεί στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ των νεαρών ογκολογικών ασθενών και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Καταλήγοντας ο κύριος Αλιβιζάτος ανέφερε χαρακτηριστικά «ο καρκίνος μου έδωσε την ικανότητα να δω τη ζωή πιο έντονα και ουσιαστικά. Στέκομαι πλέον ακόμα πιο καλά στα πόδια μου. Ο καρκίνος δε με νίκησε, τα κατάφερα». «Ο καρκίνος άλλαξε τη ζωή μου προς το καλύτερο, την έκανε πιο ουσιαστική και πιο επικεντρωμένη στο σήμερα. Μία νέα διάσταση-εμπειρία ζωής ανοίχτηκε για μένα. Μέσα από τη συζήτηση του προβλήματός μου, την εθελοντική εργασία μου και τη συμμετοχή στα κοινά, νομίζω ότι έγινα καλύτερος άνθρωπος απ’ ό,τι ήμουν, πριν με συναντήσει ο καρκίνος...». θα πει ο Βασίλης, ο οποίος εδώ και δέκα χρόνια είναι εθελοντής, βοηθώντας κι άλλους ανθρώπους να βγουν νικητές.

Τρίτη ομιλήτρια ήταν η Φοιτήτρια των ΤΕΙ της ΑΘΗΝΑΣ κυρία Λεμονιά Κάρλου η οποία ανέπτυξε τον ρόλο της Bloodsharing - Εθελοντική Ομάδα Αιμοδοσίας ΤΕΙ Αθήνας- στην ανάπτυξη του Εθελοντισμού στην τριτοβάθμια Εκπαίδευση και τον ρόλο της εθελοντικής προσφοράς στον χώρο της υγείας. Η κυρία Κάρλου ανέφερε ότι η Εθελοντική Ομάδα Αιμοδοσίας Φοιτητών ΤΕΙ Αθήνας, «Bloodsharing» αποτελείται από φοιτητές διαφόρων σχολών και πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, οι οποίοι ξεκίνησαν μια εθελοντική ομάδα στο ΤΕΙ Αθήνας, αρχικά για αιμοδοσία και στη συνέχεια στόχος τους είναι να επεκταθούν και σε άλλα εθελοντικά μονοπάτια και κινήσεις. Όπως είναι η ενημέρωση και η συλλογή δειγμάτων για να αυξηθούν οι δότες μυελού των οστών, καθώς και με άλλες όμορφες δράσεις, όπως η συλλογή τροφίμων και πρώτων ειδών για πρόσφυγες, οι επισκέψεις για βοήθεια σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων, κλπ. (http://bloodsharing.org/team/).

Με το πέρας του προγράμματος ακολούθησαν διάφορες ενδιαφέρουσες ερωτήσεις για τα νέα ψυχοκοινωνικά πρότυπα και τις καινούργιες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο ογκολογικός ασθενής σήμερα και ιδιαίτερα ο νέος ογκολογικός άρρωστος, καθώς επίσης και τις προοπτικές που ανοίγονται για αυτόν στο μέλλον. Ακολούθησε γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος, κατά τον οποίον υποβλήθηκαν ερωτήσεις και εδόθησαν απαντήσεις και διευκρινήσεις.

Το εκπαιδευτικό μας μάθημα τίμησαν με την παρουσία τους οι ελλογιμώτατοι καθηγητές του τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κύριος Νικόλαος Ξιώνης και κυρία Κολοβοπούλου Μαρίνα.